النمل بقلم: الدكتور مروان شعبان

النمل

بقلم: الدكتور مروان شعبان

قال تعالى : ) حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِي النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَاأَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ [1](

توضح هذه الآية الكريمة أن للنمل لغة يتخاطبون بها ومن خلالها يتفاهمون، وهذه النملة التي وقفت – خطيباً – في قومها تحذرهم من الخطر الداهم الذي سينزل بهم إن لم يدخلوا مساكنهم ويختبؤا من سليمان وجنوده...ولقد أشرنا في بداية هذه الوحدة إلى لغة الحشرات، وخاصة النمل.

والذي يراقب النمل يجد أن له حياة اجتماعية تفوق حياة كثير من البشر، ذلك لأن مظهر التعاون والود والحب قد تألف في حياة النمل، وللنمل منشآت اجتماعية، وطرق ومسالك منتظمة وقد أقاموا مستعمرات رتيبة و أنفاق دقيقة، وكل ذلك تم عبر المساعدة والتكافل الجماعي.

وصف تشريحي واجتماعي للنمل

النمل أكثر الحشرات ذكاء، إذ توجد [2]له القدرة الفائقة على التعلم، ويتفق التركيب التشريحي للنملة في صفاته مع ما هو مألوف لدى الحشرات إلا أنها تتميز بوجود جهاز عصبي متقدم لها، مكون من عقد مخية تكون بمجموعها مخ النملة، وقد ساعدها هذا التكوين في أن يكون مسلكها واضح الذكاء والتعقيد.

نملة تكد في الحصول على رزقها

1- وتتكون النملة من الرأس: وفيه قرنان استشعاريان طويلان وقويان على شكل زاوية قائمة، وهما عضوان مركبان بهما خاصتا الشم واللمس، وفكُّ النملة هو على هيئة كفين حادين معدين للقبض والحفر، وفي الرأس عينان جانبيتان وعوينات في يافوخ الرأس، ولهذا السبب تكون النملة البصيرة ذات حاسة بصرية قوية، ومن النمل ما هو أعمى، ومنها ما هو بصير.

2- الصدر والبطن: وبين الصدر والبطن اختناق كما في النحل والزنابير، وأما ما يميز النمل عن النحل والزنابير، هو أن الجهاز المركزي موجود في جسم النملة، أما في الرأس فتوجد العقد المخية، وفيها يندغم العصب البصري والعصب الشمي مع عصب قرن الاستشعار، وعصب الفك في جملة واحدة تتصل بباقي الجسم بواسطة أعصاب وعقد عصبية.

إن مسيرة ملايين النمل في أرتال منتظمة ومنضبطة تدل على قدرات عقلية متقدمة للنمل، في مجال التنظيم الاجتماعي، وهي بسلوكها الاجتماعي هذا يمكنها من التصدي حتى للحيوانات الكبيرة والتغذي بلحمها.

تتميز جميع أنواع النمل بأنها حشرات اجتماعية يصل عدد أفراد مستعمراتها الواحدة إلى عدة مئات من الألوف، ويعيش النمل في عش واحد يحتوي على أفراد مختلفة، جميعها تنتمي إلى نوع واحد من النمل، فالملكات : إناث خصيبة، يقتصر عملها على وضع البيض، والذكور: تولد من آن إلى آخر، ويقتصر دورها على تكوين الأسراب، والعاملات: تتحمل واجبات جمع الغذاء ورعاية الصغار، والقيام بكل ما يتعلق بالعش من أمور، كما يتولى الجنود من العاملات واجب الدفاع عنها، والعاملات والجنود جميعاً إناث عقيمة.

- الحروب في مستعمرات النمل: يكاد النمل أن يكون في حرب مستعمرة، بين عشائره المختلفة المنتمية إلى نفس النوع، أو إلى أنواع أخرى من النمل، ويتعرف أفراد العشيرة الواحدة بعضه على بعض، خلال رائحة مميزة يختص بها كل عش لوحده، وبذلك يعامل كل فرد لا يحمل ذات الرائحة معاملة الغريب العدو.

أكبر مدن النمل

في جبال بنسلفانيا إحدى الولايات الأمريكية أكبر من النمل في العالم، ومعظمها مبنية تحت الأرض و أكبرها يشغل ثلاثين فداناً حفرت فيها منازل النمل تتخللها الشوارع والمعابر والطرق، وكل نملة تعرف طريقها إلى بيتها بإحساس غريب.

تشمل كل قرية من قرى النمل على الطبقات التالية [3]

- باب التهوية.

- مكان الحرس لمنع دخول الغريب.

- أول طبقة لراحة العاملات في الصيف.

- مخزن ادخار الأقوات.

- مكان تناول الطعام.

- ثكنة الجنود.

- الغرف الملوكية حيث تبيض ملكة النمل.

- مكان تفقيس البيض.

- مكان تربية صغار النمل.

- مشتى النمل ، وفي يمينه جبانة لدفن من يموت.

- مشتى الملكة.

مساكن النمل صنعة الخالق العظيم

نمل الحصاد: تخرج النملة الصغيرة [4]من بيتها وتطلب قوتها، وإن بعدت عليها الطريق، فإذا ظفرت به حملته وساقته في طرق معوجة بعيدة ذات صعود وهبوط في غاية من التوتر حتى تصل إلى بيوتها، فتخزن فيها أقواتها، فإذا خزنتها عمدت إلى ما ينبت منها ففلقته لئلا ينبت، فإن كان ينبت مع فلقة باثنتين فلقته بأربعة، والنمل من أحرص الحيوانات ويُضرب بحرصه المثل، ومن حرصها أنها تكد طول الصيف، وتجمع للشتاء، وهي على ضعفها شديدة القوى، فإنها تحمل أضعاف وزنها وتجره إلى بيتها، وللنمل رائد يطلب الرزق، فإذا وقف عليه أخبر أصحابه فتخرج مجتمعة، وكل نملة تجتهد في صلاح العامة منها غير مختلسة من الحب شيئاً لنفسها دون صواحباتها.

التعاون والإخاء مظهر حضاري لدى النمل

النمل السام: يوجد أنواع كثيرة من النمل تفرز مواد سامة من أجل الدفاع عن النفس وعن مستعمراتها، ولهذه المادة مفعول مؤثر وفعال إذا لامست جسم الإنسان أو الحيوان المعتدي، وأطلق العلماء على هذه المادة اسم حامض النمليك أو ( الفورميك) وتصل كمية هذا الحامض في بعض الأنواع النملية إلى أكثر من خمس وزن الجسم تقريباً، وسبب التهاب جلد الإنسان أو الحيوان هو ملامسته النمل السام، الذي يفرز هذا الحامض من غدة تقع في نهاية بطن النملة، كما عند نوع النمل (atta) وأشهر أنواع النمل السام المسمى الأشقر أو الأحمر ( فورميكا بو ليكتينا) formica polyctena الذي يحاول أن يعض كل من يقترب منه

اللقاء الثاني الجرمق (ميرون) يومي 17.12 و 19.12.2010

بعد يوم ماطر - قسم من بيوت النمل حفرتها الخنازير البرية

منظر عام لمنطقة بيوت النمل - تظهر أكوام التراب نتيجة حفر الخلد انفاقاً في التربة

النباتات الحولية جافة

اللقاء الثاني يوم 10.12.2010 (حرمون) قرب بانياس

MESSOR SEMIRUFUS = נמלת הקציר

HYMENOPTERA = דבוראים

FORMICIDAE = נמלים

MESSOR SEMIRUFUS = נמלת הקציר

http://sohel-meron.blogspot.com/مدونة نمل الحصاد (الموقع في شبكة الانترنيت)

שיוך: ממלכה: בעלי חיים, מערכה: פרוקי רגלים, מחלקה: חרקים, סדרה: דבוראים, משפחה: נמלים, סוג: נמלת הקציר, מין: נמלת קציר אדומת ראש.

الانتماء:المملكة: الحيوان، الشعبة: مفصلية الأرجل ، الطائفة: الحشرات، المجموعة: النحليات، العائلة: النمل، النوع: نمل الحصاد،الجنس: نمل الحصاد أحمر الرأس

דיון ומסקנות

האם וכיצד משפיעות טמפרטורות האוויר והקרקע על פעילות נמלת הקציר השחורה והנווטת השחורה?

האם וכיצד משפיעות טמפרטורות האוויר והקרקע על פעילות נמלת הקציר השחורה והנווטת השחורה?

כניסה לקן, יציאה מהקן, הכנסת מזון והוצאת מוץ.

בשלושת סוגי הפעילות הבאים: יציאה, כניסה והכנסת מזון אל הקן באופן כללי נראתה עלייה בפעילות הנמלים בהתאם לעלייה בטמפ' האוויר והקרקע. יאה וכניסה לקן מתקיימות לא רק לשם הוצאת מוץ והכנסת מזון אלא גם לשם ביצוע פעולות נוספות כגון: שמירה על הקן, העברת פרטים, חפירה, שוטטות למטרות איסוף מידע או הגנה ועוד.

שאלה אקולוגית מס' 2- האם וכיצד משפיעות לחות האוויר והקרקע על פעילות נמלת הקציר השחורה והנווטת השחורה?

כפי שצוין בגרפים בתצפיותינו התמקדנו בארבעה סוגים ספציפיים של פעילות :כניסה לקן, יציאה מהקן, הכנסת מזון והוצאת מוץ.

שאלה אקולוגית מס' 3- האם וכיצב משפיעה נמלת הקציר על הצמחייה וטיב הקרקע שבסביבת הקן?

בשאלה השלישית בעבודתנו בדקנו את השפעת פעילות נמלת הקציר על הצמחייה וטיב הקרקע. בסדרת התצפיות שבצענו בדקנו את נוכחות הצמחייה במרחקים של 20-140 ס"מ מהקן. מתצפיות אלו נראה שהצמחייה מרובה יותר באזורים שרחוקים יותר מפתח הקן (בתווך של עד 140 ס"מ מהקן).

בניסוי שערכנו בדקנו את שיעור הנביטה בקרקע שנלקחה מאזורים קרובים אל פתח הקן ומאזורים רחוקים מפתח הקן (ברדיוס של מעל 2 מ'). מן התוצאות נראה ששיעור הנביטה הוא גבוה יותר בקרקע שנלקחה מאזורים קרובים אל הקן.

מתוצאות התצפיות והניסוי הסקנו ששיעור הנביטה גבוה יותר בסביבת הקן, בערך 60-150 ס"מ מפתח הקן. ברדיוס של עד 60 ס"מ כמעט ולא מצויה צמחיה בגלל המצאות הגורן שמפריעה לנביטה של הצמחים. על כן מסקנתו הכללית בנושא זה היא שהנמלים אכן משפרות את טיב הקרקע.

ליים, משפחת חרקים בעלי ארגון חברתי מסדרת דבוראי העוקץ. המשפחה מונה כ-10,000 מינים, מתוכם כ-160 מצויים בישראל. גוף הנמלה מחולק לשלושה חלקים: ראש, חזה ובטן. צבעה חום, שחור, אדום או צהוב. רוב מיני הנמלים שוכנים בקנים תת-קרקעיים, בקני תלוליות, בגזעי עצים או בצמחים רקובים. הנמלים חיות במושבות שבכל אחת מהן כמאה אלף פרטים. במושבה יש מלכה יחידה אשר תפקידה לדאוג להולדת הצאצאים וכל השאר הן נמלים פועלות אשר תפקידן לתפעל את המושבה ולדאוג לצאצאים.

לרוב ניכרים הבדלים גדולים בין בני הכתות השונות (כתות - קבוצות פרטים בעלת ייחוד התנהגותי: זכרים, פועלות, מלכות): לזכר ראש קטן יחסית, זוגעיניים מורכבות גדולות מאד, 3 עיניות (עינים פשוטות המסוגלות רק להבחין בין אור וחושך)ומחושים ארוכים בני 13 פרקים. לזכרים של רוב מיני הנמלים יש כנפיים. הבטן קטנה יחסית ובקצה בולטים לעיתים איברי הזדווגות.

הידעת?

הנמלים מסוגלות לסחוב משקל הגבוה פי 10 - 50 ממשקל גופן

אצל המלכה, לעומת זאת, הראש גדול יותר וגם בו 3 עיניות. העיניים המורכבות שלה קטנות מאלה של הזכר. מספר פרקי המחוש עומד בדרך כלל על 12.

למלכות הצעירות יש כנפיים, אך הן משירות אותן אחרי מעוף הכלולות. הבטן שלהן גדולה ובה שחלות מפותחות. לצינור הביצים קשור כיס זרע אשר לתוכו נקלטים תאי הזרע של הזכר. מן הביצים הלא מופרות מתפתחים הזכרים.

הראש של הנמלות הפועלות גדול. לרוב הן חסרות עיניות ועיניהן קטנות מאלה של הזכר והמלכה (לפעמים אין להן עינים כלל). מספר פרקי המחוש אצלן שווה למספרם אצל המלכה. הכנפיים חסרות תמיד ולכן מבנה החזה של הפועלות שונה מזה של הזכרים והמלכה. החזה האמצעי פחות גדול והגבול בין הפרקים אינו ברור. השחלות אינן מפותחות ולרוב מנוונות לחלוטין. כיס הזרע מנוון גם הוא. בדרך כלל, הפועלות קטנות במידה ניכרת מן המלכות והזכרים. הן אינן מזדווגות, אך יש שהן מטילות ביצים לא מופרות שמהן מתפתחים זכרים.

במקרים יוצאים מן הכלל, מתפתחות נקבות מביצי פועלות. צינור ההטלה של הפועלות אינו משמש להטלה, אלא מתפקד כעוקץ בלבד. אצל מינים רבים הוא מנוון, ויש שהוא נעלם לגמרי. למרות זאת, לעיתים בלוטות הארס מוסיפות לפעול ואז מותז הארס מפתח שבקצה הבטן. משך החיים של הפועלות קטן בהרבה מזה של המלכות. המלכה חיה כ-15 שנים ואילו הפועלת חיה חמש שנים בממוצע.

במינים מסוימים, כל הפועלות שוות זו לזו בגודל הגוף ובצורתו. במינים אחרים, ניכרים הבדלי גודל בין הפרטים. מקורם של הבדלים אלה אינו בהפרשי גיל, שכן הנמלה אינה מוסיפה לגדול אחרי שהיא מגיחה מן הגולם. יש נמלים השונות גם בצורתן. במינים מסוימים יש מלכות שהן חסרות כנפיים, במינים אחרים דומה המלכה במבנה גופה לפועלות, וכן ישנם גם זכרים דמויי פועלות.

הזכרים והמלכות הצעירות מופיעים רק בתקופות מסוימות – פעם אחת או פעמיים בשנה. בתקופה כזו, הם יוצאים בבת אחת מקנים רבים באזור מסוים, ופותחים במעוף הכלולות. חלק מן המינים מזדווגים תוך כדי תעופה, וחלק מזדווגים על פני הקרקע. מלכות חסרות כנפיים מזדווגות בתוך הקן.

המלכה יוצאת למעוף הכלולות רק פעם אחת בחייה ואז היא מסוגלת להזדווג עם זכרים אחדים. הזרעים נשמרים בגופה בתוך כיס הזרע, במשך שנים, כאשר בכל פעם מופרשים מספר תאי זרע אל צינור הביצים כדי להפרותן. הזכרים עצמם מתים זמן קצר אחרי ההזדווגות, והמלכה משירה את כנפיה תוך לחיצתן אל הקרקע או אל עצמים אחרים. עתה מנסה המלכה לייסד קן חדש לבדה או יחד עם מלכות אחרות. משלב זה ואילך, תפקידה היחידי הוא לדאוג להטלת ביצים. יש שהיא חוזרת לקן האם ויש שהיא מצטרפת לקן זר.

כשהיא מייסדת קן חדש, תרה המלכה אחר מקום מתאים, מסתגרת, ואחרי זמן קצר היא מטילה ביצים אחדות. מן הביצים בוקעים זחלים לבנים, חסרי רגליים ונטולי יכולת לדאוג לעצמם. המלכה מלקקת אותם ומזינה אותם ברוק מזין. שרירי התעופה בחזה, שנעשו מיותרים לאחר השרת הכנפיים, נעכלים, ויכולים לשמש מעתה כחומר ליצירת הרוק המזין. כמו-כן, יכולה המלכה להשתמש בחלק מן הביצים שהיא מטילה כחומר מזון.

הזחלים הופכים לגלמים. לעיתים, לפני שלב ההתגלמות, טווה הזחל פקעת מקורים שאותם הוא מפריש מפתח בשפתו התחתונה. מן הגלמים הראשונים מגיחות בדרך כלל רק פועלות. עם הופעתן, הן יוצאות מן הקן ומתחילות לאסוף מזון, וכן הן מטפלות בקן, בוולדות ובמלכה.

הידעת?

הנמלים הזכרים מתים זמן קצר אחרי ההזדווגות עם הנמלה המלכה

הפועלות מזינות את הזחלים בסוגי מזון שונים אשר קובעים את יעודו של הזחל. סוג מזון אחד יגרום להתפתחות מלכות, בעוד שסוג מזון אחר יגרום להתפתחות זכרים וסוג מזון שלישי יגרום להתפתחות הפועלות.

מזון הנמלים רבגוני. מקורותיו מן החי ומן הצומח כאחד, אך יש מינים המתקיימים בעיקר על טרף, ויש הניזונים בעיקר מזרעים. רוב הנמלים אוהבות מאד הפרשות מתוקות, כגון צוף של פרחים וטל דבש שמפרישות כנימותוציקדות. מסיבה זו, ישנם מיני נמלים היוצרים קשר סימביוטי עם הכנימות: הנמלים מעוררות את הכנימות להפרשה ואוכלות אותה ו"בתמורה" - שומרות על הכנימות ומכניסות אותן לקניהן.

הנמלים ניזונות גם מפירות (בייחוד כאלה שנפגעו מציפורים ומחרקים), פקעות ועלי נבט. באמריקה, ידועים מינים החותכים חלקי עלים, הופכים אותם בקן לזבל אורגני ומגדלים על מצע זה פטריות למאכל. הנמלים חיות גם בבתים, ושותפות שם למזונו של האדם. מינים רבים, בייחוד מינים של נמלי קציר, אוגרים מזון בתוך הקן. הנמלים מסוגלות לסחוב משקל הגבוה פי 10 - 50 ממשקל גופן, תלוי במין, ובמקרים קיצוניים אף יותר.

לנמלים אין בקן כלים לאגירת מזון נוזלי, והן יכולות לאגור מזון כזה רק בזפק. הזפק משמש מאגר מזון גם לנמלים אחרות. בין הזפק למעי האמצעי נמצאתהקיבה הקדמית. אצל מינים רבים מבנה הקיבה מסובך, והיא משמשת כשסתום המסדיר את מעבר המזון מן הזפק למעי. כשפועלת רעבה פוגשת בתוך הקן בפועלת החוזרת לקן עם זפק (התרחבות של הושט) מלא, היא מבקשת ממנה מזון בכך שהיא מתופפת עליה בעזרת המחושים, וזו מוסרת לה מזון מפה לפה (trophallaxis). בדרך זו מזינים גם את המלכה והזחלים. יש מינים המזינים את זחליהם בחרקים קטנים או בחלקי חרקים, בחתיכות זרעים, ובביצים שהמלכה או הפועלות מטילות. לעיתים קיימת חלוקת עבודה בין הפועלות: חלק מתמסר יותר לטיפול בוולדות, חלק לבניין הקן וחלק לאיסוף מזון.

אמצעי התקשורת של הנמלים מפותחים מאד, בדומה לכל החרקים החברתיים. התקשורת נעשית על ידי ראייה ועל ידי מישוש, ובעיקר רווחת התקשורת הכימית בעזרת הפרשות של פרומונים (חומרי ריח המשמשים לתקשורת כימית). הפרומונים נפרשים מבלוטות שונות: בלוטת הלסת בראש, בלוטת דופור (Dufour gland) ובלוטות הארס הקשורות לעוקץ. יש מינים המסמנים באמצעות הפרומונים שביל למקור המזון. פועלת שמצאה מקור מזון, מסמנת בשובה לקן את הדרך אליו. בקן היא מעוררת פועלות נוספות לצאת אל מקור המזון, והן מוצאות אותו בעזרת המחושים, כשהן עוקבות אחרי השביל המסומן. למינים רבים יש פרומוני אזעקה המזהירים את שאר הפרטים מפני סכנת אויב.

מאבק בין נמלים (צילום: ויז'ואל/פוטוס)

לא כל מיני הנמלים מייסדים בעצמם את קניהם. ישנם נמלים החיות כטפילותחברתיות בקן של מין אחר. במקרה כזה, הפועלות של הקן המקורי מטפלות בוולדות של הנמלים הטפילות. עם גיחת הפועלות הצעירות של הנמלים הטפילות, ומות הפועלות המקוריות של הקן, הופך הקן להיות מאוכלס רק על ידי הנמלים הטפילות. ידועים גם מיני נמלים שהם "ציידי עבדים". מינים אלה מתנפלים על קן של מין אחר, לוקחים ממנו את הגלמים ולפעמים גם את הפועלות הבוגרות, ומביאים אותם לקינם כדי שיטפלו בו.

הנמלים מקננות בקרקע, מתחת לאבנים, בעצים, בגבעולים חלולים, בקנים עזובים של דבורים וחללים נוספים. יש נמלים המקננות בקן ארוג מקורים שהזחלים מפרישים או בקן "תפור" מעלים. בניגוד לדבורת הדבש, אין לנמלים תאים פרטיים לגידול כל צאצא בנפרד. הביצים, הזחלים והגלמים מוחזקים גושים-גושים ומועברים כשהם נישאים בלסתות ממקום למקום בהתאם לתנאי החום והלחות.

נמלת קציר (Messor)

סוג נמלה בתת-משפחת הדו-מתניות (Myrmicinae) במשפחת הנמליים. תפוצתו הנרחבת משתרעת על-פני החלקים החמים של העולם הישן ומגיעה בצפון עד לדרום שוויץ ודרום גרמניה, ובדרום עד לכף התקווה הטובה. זהו אחד הסוגים הבולטים ביותר בנופי ישראל.

הנמלים נראות לרוב כשהן נעות בשיירות ארוכות על פני שבילים, מביאותזרעים לאגירה בקן הנמצא בתוך הקרקע. קני נמלת הקציר עשויים להגיע עד לעומק 3 מ' ואף יותר מכך. הקן בנוי ממחילות ומחדרים. ברוב המינים הפועלות שונות זו מזו בגודלן. לפועלת יש ראש מרובע: המחוש חסר אָלָה ברורה. המלכות גדולות מן הפועלות. הן בעלות כנפיים ונוסף לעיניים יש להן עיניות. הזכרים שעירים מאוד, קטנים מן המלכות, ראשם ובטנם קטנים. מעוף הכלולות חל בסתיו, אחרי רדת הגשמים הראשונים.

נמלת הקציר ניזונה בעיקר מזרעים ובמידה מועטת מחרקים. היא אוספת את הזרעים על פני הקרקע או עולה על הצמחים. יש שהאספנית עולה על הצמח, נושכת את הגבעולון הנושא את הפרי, נופלת עם הפרי ארצה ונושאת אותו בשלמותו לקן. בנות רוב המינים נוהגות לסמן את השבילים ממקור המזון לקןבפרומונים, ועל פני שבילים אלה הן אצות-רצות בהמוניהן. סביב פתח הקן נערם המוץ (קליפות הגרגרים), ואילו בתוכו נאגרים הזרעים המשמשים להזנת הדיירים בתקופה שאין למצוא מזון בחוץ. בתקופה זו ייתכן והנמלים כלל לא יצאו מפתח הקן. הכמויות הנאגרות בקן אחד נאמדות בקילוגרמים, ולפיכך נחשבות נמלות הקציר כמזיק חקלאי.

בישראל מצויים כ-15 מינים ותת-מינים של נמלת הקציר, ביניהם: נמלת קציר חולית (M. arenarius), נמלת קציר שחורה (M. ebeninus) ונמלת קציר מחוספסת (M. rugosus).

http://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%9E%D7%9C%D7%AA_%D7%A7%D7%A6%D7%99%D7%A8נמלת קציר

מיון מדעי
ממלכה:	בעלי חיים
מערכה:	פרוקי רגליים
מחלקה:	חרקים
סדרה:	דבוראים
משפחה:	נמלים
סוג:	נמלת קציר

http://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%9E%D7%9C%D7%AA_%D7%A7%D7%A6%D7%99%D7%A8

נמלת קציר, היא חרק המשתייך לסדרת דבוראים ומהווה חלק ממשפחת הנמלים.

זהו סוג עשיר במינים ואחד מסוגי הנמלים הבולטים ביותר בנוף ארץ ישראל. בישראל מצויים כ-15 מינים ותת מינים.

הנמלים נראות לרוב כשהן נעות בשיירות ארוכות על פני שבילים, מביאות זרעים לאגירה בקן הנמצא בתוך הקרקע. הקנים עשויים להגיע לעומק של 3 מטרים ויותר. הקן בנוי ממחילות ומחדרים.

ברוב המינים הפועלות שונות זו מזו בגודלן. המלכות גדולות מן הפועלות והן מכונפות ואילו הזכרים שעירים מאוד, קטנים מן המלכות, ראשם ובטנם קטנים. מעוף הכלולות חל בסתיו, אחרי הגשמים הראשונים.

נמלת הקציר ניזונה בעיקר מזרעים ובמידה מועטה מחרקים. היא אוספת את הזרעים על פני הקרקע או עולה על צמחים. בתוך הקן נאגרים הזרעים המשמשים להזנת הדיירים בתקופה שאין למצוא מזון בחוץ.

הכמויות שנאגרות בקן אחד נאמדות בקילוגרמים, לפיכך נחשבות נמלות הקציר כמזיק חקלאי.

فلم ومعلومات عن النمل

http://fun.mivzakon.co.il/video/General/5187/עולמן_המופלא.html

يظهر هذا الفلم مبنى بيت النمل

http://fun.mivzakon.co.il/video/General/5187/עולמן_המופלא.html

النمل يمثل 20% من الكائنات الحية على كوكب الأرض.. وتبلغ أنواعه ما يقرب من 20.000 نوع من النمل تنتشر تقريبًا في كل مكان.. منه من يعيش عمره تحت الأرض.. وآخر يعيش فوقها أو بين الأشجار.. قد تجده في سهول القطب الشمالي.. أو حتى عند خط الاستواء.

النمل حشرة اجتماعية ناجحة جدًّا.. مثل الزراف وإنسان الغابة أو حتى البشر.. إلا أن نجاحه قد تعدى نجاح البشر.. فتخيل مثلاً أن النمل هو أكثر الكائنات انتشارًا في بلد مثل الولايات المتحدة.. وهو في حالة عمل دائم ومستمر.. المستعمرة عنده هي سر الحياة ولها كامل الولاء والانتماء.

كل مجموعة من النمل لها عمل مختلف عن المجموعة الأخرى.. بعض النمل يعمل في الفلاحة وآخر في رعاية الحدائق.. منه المهندسون وعمال البناء وعمال الحفر أو حتى جليسات الأطفال.. كما أنه يقوم بأعمال أخرى أكثر تعقيدًا مثل جمع الطعام للمستعمرة.. وجمع القمامة.. ورعاية الموتى.. وفي وقت الحرب.. يتحول النمل إلى جنود في صفوف الجيش. فلك إذًا أن تتبسم كما تبسم سيدنا سليمان عليه السلام من النملة القائدة الواعية التي قالت: (يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوْا مَسَاكِنَكُمْ لا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُوْدُهُ وَهُمْ لا يَشْعُرُوْن) النمل: 18

يدافع النمل عن المستعمرة حتى الممات، وهو يقوم بخداع العدو.. والتضليل الإعلامي ووضع الخطط لمواجهته والذي قد يواجهه متكتلاً أو في شكل فردي.. وقد يصل الأمر إلى رمي الحجارة على رؤوس الأعداء حينما تحتدم الحرب.

منذ متى كان النمل؟

فريق من الباحثين الأمريكيين من المتحف الأمريكي للتاريخ اكتشفوا أقدم حفرية للنمل اكتشفت حتى الآن.. تثبت هذه الحفرية وجود النمل منذ عصر الديناصورات ويعود تاريخها إلى ما يقرب من 92 مليون سنة. والنمل من المخلوقات التي لم تتغير كثيرًا في الحجم أو الشكل طوال الـ60 مليون سنة الماضية. نمل العالم الجديد يزيد عن النمل القديم.. في وجود غدة فوق الأرجل الخلفية تفرز مادة تعمل كمضاد حيوي لحماية أفراد المستعمرة وأعشاشها من غزو البكتيريا والفطريات.. وهي علامة تشريحية مميزة تمكنهم من العيش بسلام تحت الأرض وعلى الأشجار.

"ملكة النمل"

النمل "الشغالات" ant workers هو أكثر انتشارًا في العالم.. وكلهن من الإناث.. فلكل مستعمرة ملكة للنمل واحدة على الأقل.. وهي ليس لديها إلا عمل واحد ألا وهو.. وضع البيض. عدد البيض يختلف حسب نوع النمل.. وهو يتراوح من بضع مئات إلى ملايين.. نوع من النمل الإفريقي تضع ملكته ما يقرب من 3 إلى 4 ملايين بيضة شهريًّا.. والنمل يعتبر من أطوال الحشرات عمرًا على الأرض، فبينما يتراوح عمر الذباب مثلاً إلى شهرين، يعيش النمل من بضعة أشهر إلى سنوات وقد يصل عمر الملكة إلى عشرين عامًا.

ولكن ترى.. أين ذكور النمل؟؟! ذكور النمل تُنتَج وقت الحاجة فقط.. حينما تقرر الملكة التزاوج وبعد ذلك يموت الذكور.. مباشرة.

في أثناء عملية التزاوج، تطرح الملكة الجناحات، وتفرز رائحة تميز رائحة المستعمرة بعد ذلك.. تنجب الصغار وتستمر في البحث عن طعام حتى يكبر أول جيل ويستلم عمله من الملكة. في بعض الأنواع يعيش هذا الجيل متطفلا على نمل مستضيف يخضعه تحت السيطرة، وقد يقتل ملكته، يستمر ذلك بصور دائمة أو مؤقتة حتى يكبر الصغار.

عش بحجم ملعب للكرة!!!

أعشاش النمل ليست واحدة في جميع الأنواع.. فمثلاً نمل المحاصيل Hanester ants يبني حجرات متصلة تحت الأرض، بينما يشبك النمل الخياط Tailor ants أوراق الشجر ويصنع عشًّا أخضر أسطواني الشكل.. أعشاش أخرى من النمل قد تجدها حجرات داخل الأشجار مثل ما يفعل النمل الحفار Carpenter ants.

وأعشاش النمل تحت الأرض قد تبلغ أربعين قدمًا تحت الأرض، وتعداد النمل قد يصل إلى عشرة ملايين أي ما يعادل حجم ملعب لكرة القدم. وبيت النمل فيه حجرات للصغار.. وأخرى للمقابلات.. وحجرة للملكة.. وحجرات تستخدم كمخازن للطعام.

"احذر قرصة النمل"

النمل يقرص بمؤخرته: نمل اللهب Fire ants ونمل الحصاد Marvest ants قد تكون قرصته خطيرة على الإنسان والحيوان، بينما لا يملك النمل الحفار إلا رش مادة حمض الفورميك، والتي لا تظهر خطورتها إلا إذا وصلت إلى العين.

والنمل قد يكون أسود اللون أو أحمر أو أصفر.. وقد يكون أزرق أو أخضر وحتى بنفسجي اللون..

"في رحلة البحث عن طعام"

يأكل النمل كل شيء به مادة عصيرية.. وهو يمتص عصير النباتات والأزهار والحبوب أو حتى الحشرات الميتة.. يبحث النمل "الصياد" عن الطعام وقد يخرج جماعات ملتصقة (تتراوح بين 10.000 إلى 500.000 في العدد) في حالة بحث عن طعام ويهاجم أي حيوان في طريقه.. فمن المعروف أن النمل يقتل الثعابين والطيور وبعض الزواحف الأخرى، وقد يقتل حيوانا أكبر حجمًا أثناء نومه كالحصان والبقر. حينما يجد النمل "الصياد" الطعام يرجع إلى العش.. يبصق السائل من فمه أو يمرره إلى أي فم جائع يقابله.

هل تستطيع حمل سيارة صغيرة لبضعة أميال؟

بالطبع لا.. ولكن النمل يستطيع. فهو يحمل من عشرة إلى خمسين ضعف حجمه ويمشي بها مسافات طويلة أو حتى يتسلق بها الأشجار، نشبه ذلك بإنسان يزن مائة رطل يحمل سيارة صغيرة لمسافة سبعة أو ثمانية أميال تقريبًا.

"غزو من النمل.. يهدد الولايات المتحدة"

تعيش أماكن كثيرة في جنوب وغرب أمريكا مأساة حقيقية مع نوع من النمل يؤثر على الناس والحيوان والمحاصيل الزراعية بشكل مباشر.. وهو يسمى بنمل اللهب أو Fire ants تقدر خسائر ولاية تكساس وحدها بـ 300 مليون دولار سنويًّا.. وفي أحدث دراسة بيطرية تعاني صناعة المواشي من خسائر تقدر بـ76 مليون دولار سنويًّا.

مئات الملايين تنفق في محاولة للتخلص من هذا النمل المزعج.

منشأه الأصلي هو جنوب أمريكا ونقل عبر سفن الواردات إلى الأجزاء الأخرى من الولايات المتحدة.. وتهدد كمياته الهائلة في وسط جنوب أمريكا بغزو خطير للولايات المتحدة.

المبيدات المستخدمة لا تستطيع أن تتخلص منه نهائيًّا، وهو قد يعاود المنطقة ذاتها خلال فترة من الوقت.. ويعتبر معدل تناسله هائلاً؛ حيث تُنتَج مئات من الملكات الجديدة والتي تطير وتسقط في أي منطقة تريد مقيمة مستعمرة جديدة

.